Vefatının 550. Yılında Ali Kuşçu
On beşinci yüzyıl İslam felsefe-bilim ve düşünce tarihinin en bilinen isimlerinden olan Ali Kuşçu, bu tanınırlığı ölçüsünde nitelikli araştırmalara konu edinilmemiştir. Timur Devleti yöneticilerinden Uluğ Bey’in etrafında şekillenen Semerkant Matematik-Astronomi Okulu’nun en önemli mensuplarından olan, kelâm alanında yazdığı Şerhu’t-Tecrîd adlı eseri özellikle on beşinci ve on altıncı yüzyıl ilim çevrelerinde büyük yankı uyandıran Ali Kuşçu’nun, ne tür tartışmaları tetiklediğine, eserlerinin hangi bilimsel, kültürel ve politik bağlamda telif edildiğine yönelik bilgimiz sınırlı düzeydedir. Özellikle son 20 yılda biriken literatür, Ali Kuşçu ile ilgili pek çok detayı gün yüzüne çıkarmıştır. Fakat eserlerinin çoğu hala tahkîk edilmeyi, İslam ve küresel felsefe-bilim tarihi çerçevesinde kapsamlı incelemelere konu kılınmayı beklemektedir. Ali Kuşçu’nun entelektüel biyografisinin inşası ve bilgi ağlarının belirlenmesine yönelik muhtemel çabaların sınırlılığı da aşılması gereken hususlardan bir diğeridir.
Benzer bir sorun, Osmanlı bilim ve düşünce tarihi çalışmalarında da görülmektedir. Fetih sonrası İstanbul’unda bilhassa matematik ve astronomi eğitiminin kurumsallaşması yönünde Ali Kuşçu’nun etkisi olduğu yönünde literatürde dolaşımda bulunan yaklaşım, ikincil literatürün yeteri seviyede birikmemesi nedeniyle hala varsayım düzeyindedir.
2024 yılının 550. vefat yıldönümü olmasından hareketle, Ali Kuşçu literatürünün gelişmesine katkıda bulunmak amacıyla “Ali Kuşçu ve İslam Entelektüel Tarihi” Çalışma Grubu oluşturuldu. Bu ufuk çerçevesinde Grup, 2024 yılı sonuna kadar gerçekleştirilecek bir dizi etkinliğin ve projenin ortak zemini olmayı hedeflemektedir. Bu kapsamda ortaya konması amaçlanan ana çalışma başlıkları şunlardır:
1. Müjgan Cunbur’un, Ali Kuşçu Bibliyografyası: Ölümünün 500. Yıldönümü Dolayısıyla (Ankara: Milli Kütüphaneler Genel Müdürlüğü, 1974) başlıklı yazma eser bibliyografyasının revize edilmesi
2. Ali Kuşçu üzerine şu ana kadar bütün dillerde ortaya konmuş ikincil literatürü içerecek bir Ali Kuşçu Çalışmaları Bibliyografyası’nın hazırlanması
3. Ali Kuşçu’nun telif ettiği eserlerin ya da bunlar üzerine yazılmış başlıca şerh ve haşiyelerin tahkikli ya da tıpkıbasım neşirlerinin, inceleme ve/veya tercümeleriyle yayınlanması
4. Ali Kuşçu’nun etkilendiği ve sonrasında tesirde bulunduğu entelektüel, bilimsel, kültürel ve politik zeminin anlaşılmasına yönelik sempozyum, çalıştay ve konferansların organize edilmesi, bu minvalde ortaya konacak projelere katkıda bulunulması ve çalışma çıktılarının hakemli dergi ya da edisyon kitap formatında bilim dünyasıyla paylaşılması
5. Çalışma Grubu’nun kapanış programı olarak Aralık 2024 yılında Uluslararası Ali Kuşçu Sempozyumu’nun düzenlenmesi
6. Çalışma Grubu’nun hedefleriyle uyumlu ortak çalışmalara açık olunması